Niniejszy
podręcznik został pomyślany jako pomoc dydaktyczna do zajęć akademickich na temat
wspólnych polityk gospodarczych UE. Przedmiot o nazwie „Wspólne polityki Unii
Europejskiej” (lub podobnej, np. „Polityki wspólnotowe”, „Polityki gospodarcze
UE”) jest wykładany na kierunkach Europeistyka, Stosunki Międzynarodowe,
MiędzynarodoweStosunki Gospodarcze, a także w ramach innych kierunków. Podręcznik
może być też użyteczny do przedmiotów „Polska w Unii Europejskiej” i „Polska w
Europie”, oferowanych również w ramach wymienionych kierunków studiów. Autorzy
podręcznika zakładają – zgodnie ze standardami programowymi wymienionych kierunków
– że słuchacze wykładu pt. „Wspólne polityki Unii Europejskiej wcześniej mieli
wykład podstawowy na temat funkcjonowania UE (np. „Integracja europejska”), który z
reguły obejmuje też podstawy najważniejszych wspólnych polityk UE. Stąd też
podręcznik stanowi uzupełnienie i pogłębienie wiedzy o wybranych obszarach wspólnych
działań w UE oraz o systemie i pierwszych efektach wdrażania wybranych polityk
gospodarczych UE w Polsce. Przedstawiono w nim następujące wspólnotowe polityki:
finansowo-budżetową, wspólną politykę rolną, regionalną, politykę pomocy
publicznej oraz świadczenia usług. Głównym kryterium wyboru tych dziedzin był fakt,
że od 2007 r. Unia działa w nowych warunkach finansowych wynikających z perspektywy
finansowej przyjętej na lata 2007– 2013. Związane są z tym ważne modyfikacje tych
dziedzin działania UE, które absorbują największe środki finansowe ze wspólnego
unijnego budżetu. Są to przede wszystkim wspólna polityka rolna i polityka spójności
(regionalna). Zmiany nastąpiły także w zasadach funkcjonowania unijnego budżetu, tak
po stronie jego finansowania, jak i podziału środków na różne cele. Dochodzi do tego
reforma wspólnej polityki rolnej z 2003 r. Reforma ta jest realizowana w państwach UE-15
od 2005 r., a w większości nowych państw członkowskich wejdzie w życie w najbliższym
czasie. Wszystkie powyższe względy uzasadniają bliższe przyjrzenie się tym nowym
rozwiązaniom. Znacząca część wsparcia z budżetu unijnego stanowi pomoc publiczną w
rozumieniu prawa wspólnotowego. W ostatnich kilku latach nastąpiły istotne zmiany zasad
dopuszczalności tej pomocy. Stąd też oddzielny rozdział został poświecony tej
tematyce. Polityka wobec sektora usług nie ma bezpośrednich związków z budżetem.
Sektor ten generalnie nie jest wspierany z budżetu UE, jakkolwiek firmy usługowe
potencjalnie mogą, pod pewnymi warunkami, korzystać ze wsparcia polityki regionalnej lub
z pomocy publicznej
poszczególnych
państw UE. Rozdział o usługach został zamieszczony głównie z uwagi na nowe
rozwiązania prawne (tzw. dyrektywę usługową), stosunkowo mało omówione w
publikacjach z zakresu integracji europejskiej. Głównym celem podręcznika jest
pokazanie – na tle ogólnych zasad w UE – realizacji, wybranych do analizy, polityk w
Polsce. W każdym z rozdziałów przedstawiono więc podstawowe zagadnienia z zakresu
omawianej polityki, niezbędne do zrozumienia jej funkcjonowania w UE. Na tym tle pokazano
sposób realizacji danej polityki w Polsce. Jednocześnie autorzy starali się
uwzględnić w każdej z omawianych dziedzin najnowsze rozwiązania prawne i ich
praktyczne znaczenie dla Polski. Jest to o tyle ważne, że – jak już zauważono – od
2007 r. nastąpiły lub są stopniowo wprowadzane istotne zmiany w wielu obszarach
funkcjonowania UE. Są to obszary, które mają kluczowe znaczenie dla Polski, zarówno z
uwagi na dystans dzielący nas tu od najlepiej rozwiniętych państw UE, jak też duże
środki finansowe z unijnego budżetu, dostępne dla Polski. Syntetycznym miernikiem wagi
tych zmian jest to, że od 2007 r. Polska jest największym beneficjentem środków z
unijnego budżetu, zarówno w wielkościach absolutnych, jak i w kategoriach netto (po
potrąceniu wpłaty do unijnego budżetu). Autorzy uwzględnili stan prawny funkcjonowania
omawianych dziedzin, jaki obowiązuje wiosną 2008 r. W większości obszarów są to
rozwiązania prawne przyjęte na okres obecnej perspektywy finansowej, tj. na lata
2007–2013.Podręcznik został napisany przez zespół Katedry Integracji Europejskiej
im. Jeana Monneta, działającej w Kolegium Gospodarki Światowej Szkoły Głównej
Handlowej w Warszawie.
Spis treści:
WSTĘP . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . 9
Elżbieta
Kawecka-Wyrzykowska
I. BUDŻET
UE I ROZLICZENIA POLSKI Z UNIJNYM
BUDŻETEM .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 11
1. Ogólna
charakterystyka zasad finansowania Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . 11
2. Dochody budżetu
UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . 13
2.1. Tradycyjne
zasoby własne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.2. Środek
własny z tytułu VAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.3. Środek
własny z tytułu DNB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.4. Rabat
brytyjski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . 18
2.5. Ocena systemu
finansowania budżetu UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.6. Zmiany w
źródłach finansowania budżetu UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3. Zmiany w
strukturze wydatków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . 21
3.1. Struktura
przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3.2. Tendencje
zmian struktury wydatków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
3.3. Wielkość
budżetu ogólnego i jego znaczenie dla państw
członkowskich . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
4. Problem
„słusznego zwrotu” z unijnego budżetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 31
5. Rozliczenia
Polski z unijnym budżetem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
5.1. Wpłaty Polski
do budżetu UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
5.2. Transfery z
budżetu UE do Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
5.3. Pozycja netto
Polski wobec budżetu UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
5.4. Problemy dla
budżetu Polski związane z wejściem do UE . . . . . . . . . . 38
5.5. Rozliczenia z
budżetem UE a zmiany kursu walutowego . . . . . . . . . . . 40
6. Znaczenie
perspektywy finansowej na lata 2007–2013 dla Polski . . . . . . . . . . . 41
7. Perspektywy
zmian dochodów i wydatków budżetu UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Andrzej Kowalski
II. ZMIANY
W SEKTORZE ROLNO-SPOŻYWCZYM
PO
ROZSZERZENIU UNII EUROPEJSKIEJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
1. Zmiany wspólnej
polityki rolnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
1.1. Nowy system
płatności bezpośrednich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
1.2. Zasada
współzależności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . 52
1.3. Mechanizm
modulacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
1.4. Mechanizm
dyscypliny finansowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
1.5. System
doradztwa rolniczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
1.6. Rynki rolne .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 53
1.7. Zmiany
polityki rozwoju obszarów wiejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
2. Makroekonomiczne
wyniki polskiego sektora żywnościowego
w czwartym roku
wdrażania WPR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3. Wsparcie
rolnictwa i obszarów wiejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 60
4. Fundusze
publiczne w finansowaniu inwestycji przemysłu spożywczego . . . . . 64
5. Sytuacja
dochodowa w rolnictwie po akcesji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
5.1. Wpływ
obciążeń finansowych na sytuację dochodową rolników . . . . . 69
6.
Konkurencyjność polskiej gospodarki żywnościowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 69
Podsumowanie . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . 71
Wanda Dugiel
III.
ZNACZENIE PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH DLA POLSKI . . . 73
1. Wzrost znaczenia
płatności bezpośrednich we wspólnej polityce rolnej
Unii Europejskiej .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . 73
2. Płatności
bezpośrednie w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . 76
Marcin Bujnowski
IV.
POLITYKA SPÓJNOŚCI UE I JEJ REALIZACJA W POLSCE . . 83
1. Wpływ
postępów integracji europejskiej na dysproporcje regionalne w UE . . . 84
2. Kształt
polityki spójności UE w latach 2000–2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
86
3. Wdrażanie
polityki spójności w Polsce w okresie 2004–2006 . . . . . . . . . . . . . . 92
4. Reforma polityki
spójności UE na lata 2007–2013 i jej ocena z punktu
widzenia Polski . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . 98
5. Wdrażanie
polityki spójności UE w Polsce w okresie 2007–2013 . . . . . . . . . . . 110
6. Efekty polityki
spójności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . 115
Adam A. Ambroziak
V. POMOC
PUBLICZNA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ.
IMPLIKACJE
DLA POLSKI PO AKCESJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Wstęp . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 121
1. Warunki
udzielania pomocy publicznej w prawie wspólnotowym . . . . . . . . . . . 123
1.1. Pojęcie
pomocy publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
123
1.2. Zasady
udzielania pomocy publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
1.3. System oceny
projektów udzielania pomocy publicznej . . . . . . . . . . . . 132
2. Pomoc publiczna
dopuszczalna w UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
2.1. Pomoc
horyzontalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 136
2.2. Pomoc
sektorowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . 145
2.3. Pomoc
regionalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . 147
3. Pomoc publiczna
w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . 151
3.1. Plan
Działania Komisji Europejskiej a koncepcja udzielania
pomocy publicznej w
Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
3.2. Pomoc
publiczna w Polsce na tle innych państw UE . . . . . . . . . . . . . . . 159
3.3. Specjalne
strefy ekonomiczne w Polsce
jako przykład
krajowej pomocy regionalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Alina
Szypulewska-Porczyńska
VI. ZASADY
FUNKCJONOWANIA JEDNOLITEGO RYNKU
USŁUG.
IMPLIKACJE WDROŻENIA DYREKTYWY
USŁUGOWEJ
DLA POLSKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
1. Podstawowe
zasady funkcjonowania rynku wewnętrznego usług . . . . . . . . . . . 171
2. Główne środki
budowy rynku wewnętrznego usług w dyrektywie usługowej . . 174
3. Usługi w
strategii rynku wewnętrznego XXI wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
4. Rynek usług w
Polsce na tle innych krajów UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
5. Skutki
implementacji dyrektywy usługowej dla Polski w świetle
wybranych analiz .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . 186
197 stron, B5