Podręcznik zawiera kompletny wykład o rynku finansowym - jego
mechanizmach, instrumentach, uczestnikach i ich wzajemnych relacjach.
Lektura pierwszych części umożliwia wyrobienie sobie syntetycznego obrazu
rynku finansowego, potem Autorzy przechodzą do przykładów, w ostatnich fragmentach
podejmują - sprawiającą studentom największe trudności - problematykę wyceny
instrumentów finansowych, od akcji i obligacji do instrumentów pochodnych. Książka
zawiera szczegółowe dane liczbowe dotyczące polskiego rynku finansowego, zarówno w
przekroju rynków, instrumentów, jak i instytucji finansowych. Na końcu każdego
rozdziału zamieszczono wykaz najważniejszych terminów, pytania kontrolne i zadania
(tam, gdzie jest to uzasadnione).
Przejrzysta struktura i szczegółowy spis treści pozwalają na szybkie wyszukiwanie
poszczególnych zagadnień w tekście, a prosty język i klarowność wykładu ułatwiają
zrozumienie często bardzo skomplikowanych zagadnień.
Autorzy podręcznika to pracownicy naukowo-dydaktyczni Katedry Rynków Finansowych
Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Prof. dr hab. Jan Czekaj kieruje tą Katedrą. Jest
członkiem Rady Polityki Pieniężnej.
Spis treści
Wstęp
Część I. Ogólna charakterystyka rynków finansowych . . . 1
Wprowadzenie . . . 2
1. Istota i funkcje rynków finansowych . . . 3
1.1. Pojęcie oraz podstawowe rodzaje rynków . . 3
1.1.1. Pojęcie rynków finansowych. . . 4
1.1.2. Funkcje rynków finansowych . . 6
1.2. Regulacja rynków finansowych. Rola państwa. . 7
Podstawowe pojęcia . . 8
Pytania . . 9
Literatura uzupełniająca . . . . 9
2. Klasyfikacja rynków finansowych . . 10
2.1. Rynek pieniężny . . 10
2.2. Rynek kapitałowy . . . . 11
2.3. Rynek walutowy . . 13
2.4. Rynek instrumentów pochodnych . . 13
2.5. Rynek pierwotny i wtórny. . . 14
2.6. Rynek publiczny i rynek prywatny . . . 16
2.7. Rynek transakcji natychmiastowych i rynek terminowy. . 16
Podstawowe pojęcia . . 17
Pytania . . 17
Literatura uzupełniająca . . . . 17
3. Instrumenty finansowe . . . . 18
3.1. Pojęcie i rodzaje instrumentów finansowych . . . 18
3.1.1. Pojęcie i forma papierów wartościowych . . 18
3.1.2. Rodzaje papierów wartościowych. . 19
3.1.3. Emisja papierów wartościowych. . . 34
3.2. Instrumenty pochodne . . . 35
3.3. Waluty . . . 39
Podstawowe pojęcia . . 40
Pytania . . 41
Literatura uzupełniająca . . . . 41
4. Uczestnicy rynków finansowych . . 43
4.1. Emitenci . . . 44
4.2. Inwestorzy . . 47
4.3. Pośrednicy finansowi . . . 49
4.3.1. Banki . . . . 50
4.3.2. Zakłady (towarzystwa, firmy) ubezpieczeniowe. . . 51
4.3.3. Fundusze inwestycyjne . . 53
4.3.4. Fundusze emerytalne. . 59
4.3.5. Pozostałe instytucje finansowe . . . . 62
4.4. Instytucje regulujące i nadzorujące rynek. . . 63
4.5. Instytucje obrotu instrumentami finansowymi . . 65
4.5.1. Giełda papierów wartościowych i rynek pozagiełdowy (OTC) . . . . 65
4.5.2. Depozyt papierów wartościowych . . . 69
4.5.3. Domy maklerskie . . . . 70
4.5.4. Firmy zarządzające aktywami. . 71
Podstawowe pojęcia . . 72
Problemy i pytania . . . 73
Literatura uzupełniająca . . . . 73
Część II. Rynki i instrumenty finansowe w Polsce . . 75
Wprowadzenie . . . 76
5. Instrumenty finansowe według rodzajów i rynku notowań . . . . 77
5.1. Instrumenty finansowe według rodzajów . . . 77
5.2. Instrumenty finansowe według wybranych rynków notowań . . 81
Podstawowe pojęcia . . 83
Pytania . . 84
Literatura uzupełniająca . . . . 84
6. Rynek pieniężny i walutowy . . 85
6.1. Rynek bonów skarbowych . . 85
6.1.1. Rynek pierwotny . . 85
6.1.2. System Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych . . . 88
6.1.3. Rynek wtórny . . 90
6.2. Bony pieniężne . . . 92
6.2.1. Rynek pierwotny . . 93
6.2.2. Dealerzy Rynku Pieniężnego . . 94
6.2.3. Rynek wtórny . . 96
6.3. Transakcje o charakterze lokacyjnym . . . . 96
6.3.1. Niezabezpieczone lokaty międzybankowe . . 96
6.3.2. Lokaty zabezpieczone . . . 102
6.4. Krótkoterminowe komercyjne papiery dłużne . . 109
6.4.1. Krótkoterminowe papiery dłużne banków komercyjnych . . . 110
6.4.2. Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw . . . . 112
6.5. Rynek walutowych transakcji natychmiastowych . . . . 116
Podstawowe pojęcia . . 119
Pytania . . 120
Literatura uzupełniająca . . . . 120
7. Rynek kapitałowy. . . . 121
7.1. Prawne podstawy funkcjonowania rynku kapitałowego . . . . 121
7.2. Rynek obligacji . . . 129
7.2.1. Podstawy prawne emisji obligacji. . 129
7.2.2. Struktura rynku obligacji. . . . 131
7.2.3. Dług Skarbu Państwa z tytułu obligacji . . 133
7.2.4. Zasady emisji oraz rodzaje obligacji skarbowych . . . . 137
7.3. Rynek akcji . . . . 143
7.3.1. Podstawy prawne działania spółek akcyjnych . . 143
7.3.2. Struktura rynku akcji. . 149
Podstawowe pojęcia . . 150
Problemy i pytania . . . 150
Literatura uzupełniająca . . . . 151
8. Instytucje obrotu papierami wartościowymi. . 152
8.1. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie . . . 152
8.1.1. Powstanie i rozwój GPW w Warszawie . . 152
8.1.2. Organizacja GPW w Warszawie . . . 157
8.1.3. Kasowe i terminowe transakcje giełdowe. . . 160
8.1.4. System giełdowy WARSET . . . 163
8.2. Instrumenty notowane na GPW w Warszawie . . 183
8.2.1. Papiery wartościowe . . . 184
8.2.2. Instrumenty pochodne . . . 199
8.2.3. Pozostałe instrumenty finansowe . . 217
8.3. Pozostałe instytucje obrotu instrumentami finansowymi . . . . 222
8.3.1. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. . . . 222
8.3.2. MTS-CeTO . . . . 224
8.3.3. Firmy prowadzące działalność maklerską. . . 227
8.3.4. Firmy zarządzające aktywami . . . . 231
Podstawowe pojęcia . . 234
Problemy i pytania . . . 234
Literatura uzupełniająca . . . . 235
Część III. Instytucje pośrednictwa finansowego w Polsce . . .
237
Wprowadzenie . . . 238
9. Aktywa finansowe gospodarstw domowych i instytucji finansowych w Polsce . .
. . 239
Podstawowe pojęcia . . 243
Pytania . . 243
Literatura uzupełniająca . . . . 243
10. Sektor bankowy . . . . 244
10.1. Regulacje prawne . . . . 244
10.2. Bank centralny. . 248
10.2.1. Zasady działania NBP . . 248
10.2.2. Cele i narzędzia polityki pieniężnej . . . . 250
10.2.3. Zasady polityki kursowej . . 252
10.2.4. Nadzór bankowy . . . . 253
10.3. Banki komercyjne . . . . 254
10.4. Skonsolidowany bilans sektora bankowego . . . . 256
10.4.1. Bilans Narodowego Banku Polskiego. . . 259
10.4.2. Bilans pozostałych monetarnych instytucji finansowych . . . 263
Podstawowe pojęcia . . 268
Problemy. . . 268
Literatura uzupełniająca . . . . 268
11. Fundusze inwestycyjne . . . 269
11.1. Zasady działania funduszy inwestycyjnych. . 269
11.2. Organy funduszy . . 272
11.3. Tytuły uczestnictwa emitowane przez fundusze . . . 273
11.4. Ograniczenia inwestycyjne funduszy . . . . 276
11.5. Szczególne konstrukcje i typy funduszy . . 280
11.6. Narodowe Fundusze Inwestycyjne . . . 282
11.7. Rozwój rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce . . . . 283
Podstawowe pojęcia . . 288
Problemy i pytania . . . 288
Literatura uzupełniająca . . . . 289
12. Firmy ubezpieczeniowe . . . 290
12.1. Podstawy prawne działalności ubezpieczeniowej . . 290
12.2. Charakterystyka działalności ubezpieczeniowej . . . 292
12.3. Warunki i zasady wykonywania działalności ubezpieczeniowej . . . 293
12.3.1. Formy zakładów ubezpieczeń . . . . 293
12.3.2. Zasady gospodarki finansowej zakładów ubezpieczeń . . 293
12.4. Zakłady ubezpieczeń w latach 2000-2006. . . 296
12.5. Lokaty zakładów ubezpieczeń w latach 2000–2006 . . . 298
Podstawowe pojęcia . . 302
Problemy i pytania . . . 303
Literatura uzupełniająca . . . . 303
13. Instytucje kapitałowych ubezpieczeń emerytalnych. . 304
13.1. Założenia zreformowanego systemu emerytalnego . . . 304
13.2. Otwarte fundusze emerytalne . . 305
13.2.1. Zasady działania . . . . 305
13.2.2. Otwarte Fundusze Emerytalne w latach 2000–2006. . 310
13.3. Pracownicze programy emerytalne . . . 313
13.3.1. Zasady działania . . . . 313
13.3.2. Pracownicze programy emerytalne w latach 2000-2005 . . . 315
13.4. Indywidualne konta emerytalne. . . . 317
13.4.1. Zasady działania . . . . 317
13.4.2. Indywidualne konta emerytalne w latach 2004–2005. . . 318
Podstawowe pojęcia . . 318
Problemy. . . 318
Literatura uzupełniająca . . . . 319
14. Pozostałe firmy pośrednictwa finansowego . . 320
14.1. Firmy leasingowe . . . . 320
14.2. Firmy faktoringowe . . . 322
Podstawowe pojęcia . . 324
Problemy i pytania . . . 324
Literatura uzupełniająca . . . . 325
Część IV. Instrumenty finansowe – wycena i wybór . . 327
Wprowadzenie . . . 328
15. Wycena instrumentów finansowych . . . 329
15.1. Podstawy teorii wyceny. . 329
15.2. Wartość pieniądza w czasie . . 331
15.2.1. Naliczanie odsetek od lokat. . . 331
15.2.2. Porównywanie różnych sposobów kapitalizacji – efektywna stopa roczna . .
. . 333
15.2.3. Wartość przyszła i bieżąca pojedynczej płatności. . . . 334
15.2.4. Renta zwykła . . 335
15.2.5. Renta wieczysta. . 336
15.3. Wewnętrzna stopa zwrotu . . . 336
15.4. Wycena instrumentów finansowych przynoszących stały dochód . . 338
15.4.1. Wycena instrumentów dyskontowych. . . 338
15.4.2. Wycena obligacji kuponowych . . . 341
15.4.3. Wycena innych instrumentów finansowych . . . 345
15.4.4. Porównywanie stóp zwrotu z różnych instrumentów finansowych o stałym
dochodzie . . . . 345
15.5. Wycena instrumentów finansowych przynoszących zmienny dochód . . . . 346
15.5.1. Podstawowy model wyceny akcji . . . 347
15.5.2. Alternatywne podejście do wyceny akcji . . 354
15.6. Wycena instrumentów pochodnych. . . 357
15.6.1. Wycena kontraktów forward i futures. . . 357
15.6.2. Wycena opcji . . 360
15.6.3. Wycena kontraktów swap . . 376
Podstawowe pojęcia . . 379
Problemy i pytania . . . 379
Zadania . . 380
Literatura uzupełniająca . . . . 382
16. Modele rynku kapitałowego i hipoteza efektywności informacyjnej . .
. 383
16.1. Teoria portfelowa. . 383
16.1.1. Miary zyskowności i ryzyka inwestycji w akcje. . 383
16.1.2. Oczekiwana stopa zwrotu i wariancja stopy zwrotu z portfela akcji . . . . 387
16.1.3. Konstrukcja portfeli efektywnych. . . 388
16.1.4. Wnioski z teorii portfelowej . . 391
16.1.5. Teoria Markowitza w realnym świecie . . 395
16.2. Modele wskaźnikowe . . . 396
16.2.1. Model jednowskaźnikowy. . 397
16.2.2. Model wielowskaźnikowy. . 399
16.2.3. Modele wskaźnikowe w praktyce . . . 401
16.3. Model wyceny aktywów kapitałowych (Capital Asset Pricing Model – CAPM).
. . 402
16.3.1. Założenia modelu . . . 402
16.3.2. Wycena instrumentów finansowych w CAPM . . . 403
16.3.3. CAPM w praktyce. . . 409
16.4. Teoria arbitrażu cenowego (Arbitrage Pricing Theory – APT) . . 410
16.4.1. Założenia modelu . . . 410
16.4.2. Wycena instrumentów finansowych w APT . . . 411
16.4.3. APT w praktyce. . 412
16.5. Hipoteza efektywności informacyjnej rynków finansowych. . 412
16.5.1. Sformułowanie hipotezy efektywności informacyjnej . . 412
16.5.2. Konsekwencje hipotezy efektywności informacyjnej. . . 413
Podstawowe pojęcia . . 414
Zadania . . 415
Literatura uzupełniająca . . . . 418
17. Wybrane metody zarządzania portfelem inwestycyjnym . . 419
17.1. Zarządzanie portfelem obligacji . . . 419
17.1.1. Terminowa struktura stóp procentowych oraz krzywa dochodowości . . . 419
17.1.2. Okres trwania i wypukłość . . . 424
17.1.3. Strategie aktywne zarządzania portfelem obligacji. . . 432
17.1.4. Strategie pasywne zarządzania portfelem obligacji . . 436
17.2. Strategie zarządzania portfelem akcji . . . . 438
17.2.1. Strategie aktywne . . . 439
17.2.2. Strategie pasywne . . . 441
17.2.3. Mierniki efektywności portfela . . . 443
17.3. Zarządzanie portfelem instrumentów pochodnych . . . . 448
17.3.1. Kontrakty terminowe i opcje. . 448
17.3.2. Strategie ubezpieczające (hedging). . 450
17.3.3. Strategie spekulacyjne. . 451
Podstawowe pojęcia . . 455
Problemy i pytania . . . 455
Zadania . . 456
Literatura uzupełniająca . . . . 457
Indeks . . 458
465 stron, B5, miękka oprawa