Problem wynagrodzeń to temat
powracający od lat. Jest on dyskutowany nie tylko w krajach Europy Zachodniej, ale
również Środkowej i Wschodniej, co jest konsekwencją przyjęcia przez te państwa
systemu gospodarki rynkowej oraz przejmowania niektórych przedsiębiorstw przez
inwestorów z Zachodu. Dyskusja koncentruje się na kilku zagadnieniach. Przede wszystkim
pracownicy domagają się, by ich pracę oceniano w obiektywny sposób. Ocena taka powinna
być oparta na porównaniu wartości każdego stanowiska pracy z innymi stanowiskami w
ramach tego samego przedsiębiorstwa, jak również z aktualną sytuacją na rynku pracy.
Gdy istnieje zapotrzebowanie na określony rodzaj wiedzy, a liczba fachowców jest
ograniczona, to właśnie rynek pracy jest czynnikiem, który w pierwszej kolejności
decyduje o wartości tych stanowisk.
Przykładem takich
umiejętności czy wiedzy może być biegłość w posługiwaniu się językiem obcym lub
znajomość najnowszych technik marketingowych. Istniejące na rynku zapotrzebowanie na
określoną grupę pracowników jest czynnikiem wpływającym na ocenę znaczenia ich
pracy, choć oczywiście nie da się tu wyznaczyć żadnych obiektywnych kryteriów.
Deficyt ten wpływa na kształt polityki płac oraz wyznacza poszczególne jej elementy.
Jeśli rynek pracy funkcjonuje prawidłowo, wówczas deficyt pewnych grup zawodowych jest
zjawiskiem przejściowym, choć bywa, że utrzymuje się przez dłuższy czas. Nie jest on
w żaden sposób powiązany z określonymi wymaganiami dotyczącymi pracy, które mają
równie istotny wpływ na ocenę znaczenia danego stanowiska dla organizacji. Dlatego też
względne znaczenie stanowiska musi być odzwierciedlone w jego rzeczywistej ocenie,
wyrażonej wynikiem uzyskanym przy zastosowaniu obiektywnej metody wartościowania
stanowisk pracy.
Znajomość powszechnie
stosowanych metod wartościowania stanowisk pracy pozwoli na zorientowanie się w
możliwościach ich wykorzystania oraz na zapoznanie się z warunkami, na jakich mogą
być one stosowane. Przedstawiono tu kilka takich systemów. Z uwagi na obszerność
tematu prezentacja nie może być wyczerpująca. Rozważania koncentrują się przede
wszystkim na pokazaniu różnic pomiędzy poszczególnymi systemami i ich wpływie na
zastosowanie danego systemu w określonych warunkach. W ten sposób książka może pomóc
w dokonaniu wstępnej selekcji dostępnych systemów. Jednakże ważniejsze od wyboru
metody wartościowania stanowisk pracy jest zapoznanie się z wkładem, jaki poszczególne
stanowiska wnoszą do organizacji jako całości.
Końcowym efektem procesu
wartościowania stanowisk pracy jest taryfikator kwalifikacyjny, porządkujący
poszczególne stanowiska według ich względnej wartości (od najniższego do
najwyższego), który stanowi podstawę sformułowania odpowiedniej polityki płac.
Sposób opracowania polityki
płac jest indywidualną sprawą każdej organizacji. Może ona zatrudnić w tym celu
specjalnego doradcę z zewnątrz. Jednak to organizacja, a nie doradca, ponosi
odpowiedzialność za ostateczny kształt przyjętej polityki płac. Ważne jest, by
polityka ta była w pełni akceptowana przez dyrekcję przedsiębiorstwa, bo to ona
będzie wyceniać stanowiska pracy i decydować o wysokości wynagrodzeń pracowników.
Książka prezentuje dwa
systemy: tradycyjny, zmierzający do zapewnienia bezpieczeństwa pracownika, oraz
elastyczny, mający na celu dostosowanie się jak najmniejszym kosztem do sytuacji na
rynku pracy. Drugi z tych systemów zyskuje coraz większe znaczenie, ponieważ w wielu
przypadkach ograniczenie kosztów zatrudnienia jest czynnikiem decydującym o przetrwaniu
przedsiębiorstw.
Wreszcie uwaga na temat rynku
pracy. Niektóre firmy konsultingowe dostarczają informacji i danych na temat poziomów
płac w poszczególnych segmentach rynku. Informacje te tworzone są na podstawie
różnych kategorii/czynników, takich jak nazwy stanowisk czy liczba punktów oceny
uzyskanych przez poszczególne stanowiska na podstawie danej metody ich wartościowania.
Oba rozwiązania mają plusy i minusy. Trzeba jednak podkreślić, że rozwiązania te
tylko informują, za co dana organizacja biorąca udział w badaniu płac wynagradza
swoich pracowników. Nie odzwierciedlają natomiast poziomu wynagrodzeń w danym kraju.
Należy też pamiętać, że podążanie za stawkami obowiązującymi na rynku pracy
prowadzi zwykle do wzrostu poziomu wynagrodzeń w danym przedsiębiorstwie. Jeśli
przedsiębiorstwo postanowi płacić najwyższe wynagrodzenia, to wkrótce nie będzie
już wynagrodzenia maksymalnego, lecz nowa tabela wynagrodzeń na wyższym poziomie.
Pomysł napisania tej
książki zrodził się w czasie, gdy jej autor poszukiwał praktycznych sposobów
zastosowania technik, na których opiera się polityka płac. Oczywiście, żadnej
polityki nie można nazwać dobrą, jeśli organizacji nie stać na poniesienie
związanych z nią kosztów. Dość łatwo opracować politykę płac, z której
pracownicy będą zadowoleni. Jeśli jednak wkrótce po wprowadzeniu w życie jej zasad
przedsiębiorstwo zmuszone jest zaprzestać działalności, ponieważ nie jest w stanie
ponosić związanych z nią kosztów, to próba taka kończy się całkowitym
niepowodzeniem.
Doświadczenie wielu krajów
europejskich zdobyte w ostatnim czasie uczy, że deficyt na rynku pracy jest czynnikiem,
który może mieć znaczący wpływ na wysokość dochodów. Trudno więc uzyskać tu
równowagę. Skupienie się na działaniach oraz kwalifikacjach mających podstawowe
znaczenie dla danej organizacji jest niezwykle ważne, o wiele ważniejsze niż mniej czy
bardziej przypadkowe kwalifikacje poszczególnych pracowników. Zaleca się, by
umiejętności te oceniać jedynie w pewnym przedziale czasowym, kierując się sytuacją
na rynku pracy. Jest to jedyna solidna podstawa pozwalająca na opracowanie odpowiedniej
polityki płac.
Frans Poels od prawie 30
lat zajmuje się zagadnieniem wartościowania stanowisk pracy jako starszy konsultant w
Stowarzyszeniu Pracodawców Holenderskich, a ostatnio jako menedżer ds. wynagrodzeń w
firmie Wolters Kluwer; opracował systemy wartościowania stanowisk pracy oraz
wynagradzania pracowników dla filii tej firmy w Europie Zachodniej, Środkowej i w USA.
Jest wydawcą publikacji dotyczących wyceny stanowisk i autorem wielu artykułów
zamieszczanych w specjalistycznych czasopismach w Holandii. Obecnie prowadzi warsztaty na
temat wartościowania stanowisk pracy i wynagradzania przeznaczone dla menedżerów ds.
zarządzania zasobami ludzkimi.
Publikacja może pomóc
kadrze kierowniczej w wyborze najbardziej efektywnych metod oceny pracy i wdrażaniu
odpowiednich systemów wynagrodzeń oraz zarządzaniu nimi. Oferuje praktyczne
rozwiązania i techniki przydatne na poszczególnych etapach tworzenia systemu.
Kompleksowo omawia następujące zagadnienia:
Metody i procedury
wartościowania pracy
Określenie efektywnej
polityki płacowej, konkurencyjnej na rynku pracy
Budowa tabel wynagrodzeń
przy uwzględnieniu wpływu rynku i strategii firmy
Wykorzystanie wyników
wartościowania w konstruowaniu tabel wynagrodzeń
Problemy techniczne związane
z budową i wykorzystywaniem tabel
Analizy porównawcze (badania
wynagrodzeń)
Szczegółowo przedstawione
są trzy komputerowe systemy wartościowania pracy: Hay, Watson Wyatt i Towers Perrin.
Przydatne dla praktyków - specjalistów ds. personelu okażą się zapewne także
załączone kwestionariusze wyceny, regulaminy i schematy organizacyjne oraz inne
przykładowe dokumenty.
275 stron